احتیاج ویژه به فراوری و ترجمه کتاب های باکیفیت دینی، کوشش ها پاسخ گوی احتیاجها نیست - آسمان تو

کتاب کودک در فرم ها و محتواهای متنوعی فراوری می گردد که داستان دینی یکی از آن هاست. به مناسبت این روز، کلر ژوبرت نویسنده و تصویرگرِ کتاب کودک در مصاحبه ای که در ادامه می خوانید درباره معیارهای دینی بودن یک اثر، شرایط ترجمه آثار ایرانی و زمینه هایی که برای تقویت داستان دینی بچگانه احتیاج است، مطالبی اعلام کرد.

از دیدگاه شما، چه داستان های بچگانه ای را می توانیم دینی بدانیم؟

راجع به اینکه منظور از ادبیات دینی چیست خیلی بحث شده و مفصل می توان به آن پرداخت؛ اما بسته به این که به چه منظور بخواهیم داستان های دینی را از غیردینی تفکیک کنیم، می گردد به دو تقسیم بندی اشاره نمود؛ از طرفی می توان تمام داستان هایی که به وسیله نویسندگان متدین نوشته می شوند و حاوی ارزش های توحیدی اند را، حتی اگر هیچ نشانه ای از دین در آنها نباشد، دینی دانست. از طرف دیگر هم می توان معیارهای خاص تری را در نظر گرفت.

به طور کلی، از نظر من، هر داستانی که به طریقی، مستقیم یا غیرمستقیم، با توحید گره بخورد، دینی محسوب می گردد؛ چه بازنویسی زندگینامه بزرگان دین باشد، چه داستان های تخیلی با موضوعاتی مانند خداشناسی، اخلاق دین مدار و غیره. شاید شفاف ترین معیارها، درگیرشدن شخصیت اصلی داستان با یک انگیزه یا تجربه دینی باشد.

شرایط ترجمه داستان های دینی کودک را چه طور ارزیابی می کنید؟ آیا در حد راضی نماینده ای توانسته ایم پیغام دینی مان را به بچه ها کشورهای دیگر برسانیم؟ مثل بچه ها کشورهای همسایه.

اطلاع کامل و دقیق از آنچه در این زمینه صورت گرفته و می گردد ندارم، اما در این حد می دانم که فرایند خوبی ایجاد شده؛ از جمله به زبان های ترکی و عربی. و امید است که هم داستان های بهتری در ایران نوشته و چاپ شوند و هم تعداد بیشتری از آنها به زبان های مختلف ترجمه شوند.

ولی شرایط به هیچ وجه مطلوب نیست. در سرتاسر جهان، شیعیانی در اقلیت زندگی می نمایند و مسلما احتیاج شدیدی به کتاب های دینی کودک با کیفیت مناسبی دارند؛ اما در بسیاری از موارد امکان فراوری محتوا ندارند و ترجمه می تواند مقداری از این کمبودها را جبران کند. منتهی تا جایی که می دانم، کوشش ها و اقدامات صورت گرفته در حدی نیستند که جوابگوی احتیاجها باشند.

برای نویسندگان جوانی که می خواهند داستان دینی ویژه بچه ها بنویسند، چه توصیه هایی دارید؟

برای نوشتن داستان دینی کودک، چهار نکته را بسیار مهم می دانم:

اول تسلط کافی به اصول داستان نویسی؛ چون داستان دینی، قبل از هر چیز، باید داستان قابل قبولی باشد. دوم، مخاطب شناسی و آگاهی به روزشده از ظرفیت ها، دغدغه ها و سوالات بچه ها. سوم آشنایی با مسائل مربوط به تربیت دینی و روش های نو و متناسب با جامعه کنونی و چهارم استفاده از مطالب دینی موثق و مستند.

در کل مطالعه مستمر در تمام این زمینه ها، به گمانم، بسیار یاری نماینده است و فضای مجازی دسترسی به این مطالب را خیلی آسان تر نموده است.

از میان آسیب های داستان دینی کودک، ضعف خلاقیت، مستقیم گویی، پرگویی و عدم انسجام به خاطر پرداختن همزمان به چندموضوع اشکالاتی هستند که در داستان های نویسندگان نوقلم زیاد می بینم؛ اما اشتیاق، جدیت و انتقادپذیری برخی از این نویسندگان بسیار امیدوارنماینده است.

شما به عنوان نویسنده داستان کودک، برای متنوع ترشدن داستان های بچه ها پیشنهاد می کنید که نویسندگان چه فضاهای جدیدتری را وارد داستان ها نمایند؟ جای چه ژانرها یا موضوعاتی را خالی می بینید؟

هر داستان از ترکیب عناصر مختلفی مانند موضوع، مضمون، شخصیت، زاویه دید و زبان تشکیل می گردد و می بایست هم در انتخاب این عناصر خلاقانه تر عمل کنیم، هم در ترکیب آنها. پرداختن به موضوعات تکراری مانند خصلت های انسانی اجتناب ناپذیر است، ولی باید سعی کنیم نگاه نو داشته باشیم و طرز بیان متفاوتی. این بحث خیلی مفصل است؛ اما به عنوان مثال، استفاده گسترده تری از طنز در داستان های غیرطنز و حتی داستان های دینی، انتخاب خلاقانه راوی و زاویه دید یا الهام گرفتن از داستان های فکری و... می تواند در خلق داستان های خاص تری به ما یاری کند.

ضمناً می توان به موضوعاتی پرداخت که کمتر به آنها توجه شده است، مانند معلولیت، بیماری های خاص یا برخی مسائل اجتماعی و حتی موضوعات مهارتی کمیاب تر در داستان های کودک مانند مسئولیت پذیری یا مقابله با مصرف گرایی. با همه این تفاسیر، ان شاالله که بتوانیم داستان های مجذوب کننده تری به بچه ها هدیه بدهیم، به خصوص در زمینه دینی.