فرار اروپا از تأمین خواسته های ایران به بهانه خصوصی بودن شرکت ها - آسمان تو

برای سفر به تور اروپا با بهترین کارشناسان مشورت کرده و بهترین برنامه سفر را انتخاب کنید.

کشورهای اروپایی با این بهانه که شرکت ها خصوصی و چند ملیتی هستند و نمی توانند آنها را وادار به داد و ستد با ایران و یا سرمایه گذاری در ایران نمایند، از عمل به تعهدات خود در خصوص برجام شانه خالی می نمایند.

اما آنگونه که شواهد نشان می دهد اروپا می تواند برای حفظ شرکت های خود از گزند تحریم های آمریکا به آنها تضمین حقوقی بدهد اما نمی خواهد با این کار با آمریکا سرشاخ شود.

کشورهای اروپایی می توانند شرکت های خود را تشویق به سرمایه گذاری در بعضی کشورها نمایند، اما نمی توانند آنها را مجبور نمایند. علاوه بر این، با توجه به شرایط فعلی، دولت های اروپایی خودشان نیز در خصوص یاری به ایران جدی نیستند.

پروفسور شیرین هانتر استاد دانشگاه جورج تاون آمریکا، در این رابطه می گوید: قوانین فعلی برای مقابله با تحریم های آمریکا چندان موثر نیستند. علاوه بر این، مسئله واقعی این است که اروپا نمی خواهد به خاطر ایران مقابل امریکا بایستد.

روابط اقتصادی بین ایالات متحده و اروپا بسیار گسترده و وسیع است و هیچ گونه سود معامله با ایران نمی تواند خسارت از دست دادن بازار ایالات متحده را برای اروپا جبران کند. به اعتقاد من، اروپا از موضوع ایران برای تضعیف و بی اعتبار ساختن ترامپ استفاده می نماید تا قدرت چانه زنی خود را در مسائل مهم تر برای اروپا افزایش دهد. لذا از موضوع ایران به عنوان ابزاری برای مقابله با ترامپ استفاده می نماید.

خودداری اروپا از عمل به تعهدات در خصوص برجام و ایران در حالی است که در سال 1996 نیز آمریکا سیاست تحریمی خود را علیه کوبا برخلاف میل و بدون همراهی اروپا وضع نموده بود. اروپا با وضع قانون، در برابر سیاست آمریکا مقاومت کرد. اما آیا در حال حاضر نیز اروپا قادر هست مقابل آمریکا چنین مقاومتی داشته باشد؟

پروفسور شیرین هانتر در این رابطه می گوید: مسئله ایران پیچیده تر از کوبا است. زیرا مرتبط با سایر مسائل خاورمیانه است. اروپا دارای روابط اقتصادی بسیار کمی با کوبا است. علاوه بر این، امریکا نگران همکاری اروپا با کوبا نبود، ولی نگران گسترش روابط ایران و اروپا است. مسئله اصلی این است که اروپا به خاطر ایران نمی خواهد منافع اقتصادی خود را در آمریکا به خطر بیندازد.

کورنلیوس ادباوهر استاد دانشگاه برلین و محقق مؤسسه کارنگی نیز در این رابطه می گوید: رفتار اروپا با دو کشور در خصوص تحریم ها آن چنان که به نظر می رسد متناقض نیست، با وجود اینکه روابط بین اتحادیه اروپا با کوبا و ایران تفاوت هایی نیز دارد و دلیل اصلی آن وزن دو کشور در معادلات پیچیده جهانی است.

به گفته این استاد دانشگاه ایران از دو منظر سیاسی و اقتصادی صندلی مهم تر و ویژه تری از کوبا دارد. هم چنین برجام، توافق جامع هسته ای با ابتکار عمل اروپا بدست آمده است. اهمیت ایران به جز از منظر استراتژیکی و منطقه ای در برنامه هسته ای این کشور نیز هست. توافق هسته ای یکی از مهم ترین دستاوردهای دیپلماتیک اروپا در قرن اخیر است و به هیچ وجهی اروپا نسبت به آن کوتاه نخواهد آمد و به همین دلیل هم سعی خود را برای حفظ آن تا امروز نموده است.

این استاد دانشگاه می گوید طراحی ساز و کار ویژه اقتصادی برای دور زدن تحریم های آمریکا با ابتکار عمل سه کشور مهم عضو اتحادیه بدست آمده است و هیچ گاه اروپا برای کوبا یا کشوری دیگر اینستکس را طراحی ننموده است.

ادباهر معتقد است خروج آمریکا از برجام با وجود پیش بینی های که می شد برخلاف تمامی انتظارات بود. چرا که برجام سندی است بین المللی و خروج آمریکا از این توافق کاملاً غیرقابل انتظار بود. به همین دلیل اروپا با گذشت زمان کوشش کرد جبران خروج آمریکا از توافق هسته ای را بکند اما اتحادیه در این مورد اشتباه محاسباتی داشت. آنها از روز اول تهدیدها و سخنان دونالد ترامپ را جدی تلقی نکردند.

از سویی دیگر به گفته کورنلیوس ادباوهر این موضوع تنها به عدم کوشش اتحادیه اروپا در مقابله با تحریم ها ارتباط ندارد و بیشتر به تصمیم شرکت های بزرگ اروپایی که در اقتصاد جهانی حضوری فعال دارند نیز برمی شود.

به گفته کورنلیوس ادباوهر برای اروپا مقابله با تک روی های آمریکا بسیار سخت است چرا که اتحادیه اروپا همزمان مهم ترین متحد اقتصادی و سیاسی ایالات متحده محسوب می شود. رابطه و وابستگی اقتصاد اروپا به آمریکا هیچ ارتباطی به ابرقدرت های دیگر جهانی از جمله چین و روسیه ندارد. به همین سبب اروپا نمی تواند کاملاً با تصمیم های دونالد ترامپ مقابله کند. یکی از دلایل مهمی هم که اینستکس آن چنان که باید و شاید کاربردی نشده است همین است که در این سازوکار ویژه اقتصادی، تجارت و ارتباط اقتصادی با ابرقدرتی چون ایالات متحده از گردونه خارج شده است.

اما جاناتان تیرون تحلیلگر شبکه خبری بلومبرگ در این رابطه می گوید: واکنش های اتحادیه اروپا به اقدامات آمریکا علیه برجام و ایران، بیشتر در حد ژست های سیاسی، برگزاری نشست و صدور بیانیه در حمایت از برجام بوده است. آنها در زمینه اتخاذ سیاست هایی که بتوانند فشار تحریم های آمریکا علیه ایران را کاهش دهند، کُند عمل نموده اند. در تابستان گذشته اروپا نسخه جدیدی از قوانین مسدودسازی را برای مقابله با تحریم های ثانویه آمریکا رونمایی کرد. قوانین مسدودسازی به شرکت های اروپایی اجازه می دهند که در صورت روبرو شدن با تحریم های ثانویه آمریکا به دلیل تجارت با ایران، به دادگاه های اروپایی شکایت نموده و طلب خسارت نمایند. اما این قوانین نیز هنوز به مرحله اجرا نرسیده اند.

در ادامه اروپایی ها یک ساز و کار اقتصادی موسوم به اینستکس را به منظور تسهیل تجارت با ایران تعریف کردند اما این ساز و کار ملی نیز با وجود گذشت چند ماه از راه اندازی آن، هنوز عملیاتی نشده است. اروپا می تواند از اینستکس برای تقویت صادرات نفت ایران و یا به منظور مشارکت در برنامه های نفت در برابر کالا -که قبلاً در خصوص آن با روسیه مذاکراتی انجام شده است- استفاده کند. اما برداشتن چنین گام هایی منوط به این است که اتحادیه اروپا جسارت بیشتری به خرج دهد و آماده عبور از بزرگترین شریک تجاری خود یعنی آمریکا باشد.

اتحادیه اروپا هنوز هم فاقد یک راهبرد منسجم برای تبدیل کردن لفاظی های خود [در خصوص آمریکا] به سیاست های قابل اجراست. از طرفی درهم تنیدگی عمیق اقتصاد اروپا و آمریکا بدین معناست که سیاست گذاران اروپایی با ریسک واکنش شدید شرکت هایی که نمی خواهند مجبور به انتخاب از بین دو گزینه ایران و آمریکا شوند، روبرو هستند.

زیرساخت های ناقص کشورهای اروپایی در حوزه های دفاعی و امنیتی نیز باعث شده است که آنها در این حوزه ها وابستگی زیادی به آمریکا داشته باشند. تهدیدهایی که اتحادیه اروپا از جانب روسیه و چین احساس می نماید نیز باعث افزایش اختلاف نظرهای اقتصادی و ژئوپلیتیکی بین اعضای این اتحادیه شده است. با توجه به این موارد، باید گفت اتحادیه اروپا قادر نیست به انسجام لازم برای ایستادگی در برابر بزرگترین متحد کنونی خود دست پیدا کند.

نکته پایانی آنکه، عملکرد اروپایی ها هم در خصوص توافق ابتدایی هسته ای در دهه 1380 و هم در خصوص برجام حکایت از بدعهدی آنها دارد. در این میان اروپا تا اینجای کار حاضر نشده اقدام مثبت و قابل قبولی برای متقاعد کردن تهران برای ادامه حضور در برجام انجام دهد و در این میان بجای آنکه فشار در بروکسل افزایش بیابد تا از توافقی مهم حفاظت شود، فرانسه به ایران مهلتی 1 ماهه می دهد تا با طرح امانوئل ماکرون رئیس جمهور این کشور، برای حفظ برجام موافقت کند.

هم عملکرد اروپا و هم عملکرد آمریکا از اردیبشهت ماه سال گذشته یعنی زمان خروج ترامپ از برجام، نشان داده تهران به هیچ وجه نمی تواند به وعده های طرف غربی اعتماد کند و بروکسل برای متقاعد کردن ایران برای ادامه حضور در برجام باید دست به کار شده و هزینه ای مرتبط با آن را برعهده بگیرد.