رمزگشایی از سقوط ترسناک هواپیما در برزیل - آسمان تو

امیرمسعود عابدین- در پی وقوع فاجعه هواپیمایی که چند روز پیش در برزیل رخ داد، قصد داریم به جزئیات این حادثه عجیب و خاص بپردازیم. طبق اطلاعاتی که به دست آمده، به نظر می رسد که این حادثه ممکن است قابل پیشگیری بوده باشد. شواهد در حال ظهور از تحقیقات اولیه، که شامل گزارش های SIGMET (اطلاعات مهم هواشناسی) و تجزیه وتحلیل داده های پرواز است، به شرایط یخ زدگی شدید به عنوان یک عامل مؤثر اشاره می نمایند.

این یخ زدگی شدید احتمالاً ابزارهای حیاتی هواپیما را به خطر انداخته و منجر به ارائه اطلاعات اشتباه شده و در نهایت باعث شده تا خلبانان بر اساس اطلاعات نادرست تصمیم بگیرند.

در روز سقوط، شرایط آب و هوایی چیزی غیرمعمول بود؛ یک هشدار مهم آب و هوایی (SIGMET) صادر شد که باید پرچم قرمز را برای همه اپراتورها در منطقه برافراشته می کرد. این گزارش که ابزاری حیاتی برای پیش بینی و کاهش خطرات مربوط به آب و هوا است، به طور خاص با هدف هشدار دادن به خدمه در خصوص وجود شرایط یخ زدگی شدید انجام می گردد.

گزارش مهم آب و هوایی که به وسیله SBGL (فرودگاه بین المللی گالائو در ریودوژانیرو) صادر شده است، در هشدارهای خود به شکل واضحی وجود باران و یخبندان را شرح می دهد. این پدیده های آب و هوایی در هوانوردی، به دلیل استعداد آن ها در تجمع سریع روی سطوح هواپیما خطرناک هستند.

در حالی که هواپیمای این حادثه یعنی ATR 72، مجهز به سیستم های یخ زدایی است که برای محافظت آمادگی دارند، اما باز هم محدودیت هایی وجود دارد. شرایط یخ زدگی شدید می تواند این سیستم ها را تحت الشعاع قرار داده و منجر به تشکیل یخ در سطوح بحرانی یا بدتر از آن، روی حسگرهای هواپیما گردد. هنگامی که این سیستم ها در معرض خطر قرار می گیرند، هواپیما می تواند سرعت و ارتفاع نادرست را ارائه دهد و موقعیت خطرناکی را ایجاد کند که در آن خلبانان مجبور به تصمیم گیری بر اساس داده های معیوب می شوند.

در چنین سناریوهایی، حتی خلبانان آموزش دیده و باتجربه نیز می توانند غافلگیر شوند، زیرا عملکرد هواپیما می تواند به طور غیرقابل پیش بینی تغییر کند.

اطلاعات پرواز و منتهی به سقوط

با آنالیز داده های پرواز از لحظات حساس منتهی به سقوط، چندین پارامتر کلیدی ظاهر می گردد که بلافاصله نگرانی هایی را در خصوص شرایط هواپیما و تصمیمات اتخاذ شده در کابین خلبان ایجاد می نماید. داده ها نشان می دهد که هواپیما در ارتفاع کم و خطرناکی پرواز می نموده است، شرایطی که ذاتاً حاشیه خطا را کاهش می دهد. در این ارتفاع کم، سرعت ثبت شده 20 گره هوایی بوده است. چنین سرعت پایینی بسیار کمتر از آستانه عملیاتی ایمن برای یک ATR 72 است و به شدت نشان دهنده نزدیک شدن هواپیما به شرایط توقف است. در هوانوردی، زمانی که جریان هوا بر روی بال ها برای ایجاد نیروی بالابر کافی نباشد، توقف ایجاد و باعث می گردد هواپیما به سرعت ارتفاع را از دست بدهد.

ثبات در جهت گیری هواپیما در لحظات پایانی حاکی از آن است که خلبانان همچنان در کوشش برای حفظ کنترل بودند، اما کاهش سرعت آن نشان دهنده از دست دادن نیروی حیاتی بالابر است. در این لحظه هواپیما بدون داشتن نیروی بالابر کافی، آغاز به فرود غیرقابل کنترل می نماید.

شواهد ویدیویی ضبط شده در لحظه سقوط، وخامت اوضاع را تشدید می نماید. این فیلم به وضوح نشان می دهد که موتورهای هواپیما به طور عادی کار می کردند، بدون هیچ نشانه ای از خرابی موتور یا آتش سوزی. این واقعیت که موتورها به طور عادی کار می کردند و با این حال هواپیما به طور غیرقابل کنترلی فرود آمده است، بر این احتمال تأکید می نماید که دلیل سقوط این هواپیما ترکیبی از توقف آئرودینامیکی و داده های اشتباهی است که به خلبانان داده شده است.

تعامل بین عوامل انسانی و شرایط آئرودینامیکی هواپیما با در نظر گرفتن فشار و استرس شدیدی که خلبانان تحت آن قرار داشتند بسیار مهم تر می گردد. با به صدا درآمدن احتمالی آلارم ها و رفتار هواپیما، خدمه با شرایطی به سرعت در حال تحول روبرو می شد که احتیاج به اقدام فوری و دقیق داشت.

متأسفانه، به نظر می رسد که ترکیبی از ارتفاع کم، داده های گمراه نماینده و آغاز یک توقف آئرودینامیکی، خلبانان را با گزینه های معدودی برای جلوگیری از فاجعه قریب الوقوع روبرو نموده است.

نقش لوله پیتوت: نقطه بحرانی شکست

لوله پیتوت، اگرچه جزء کوچک و به ظاهر ساده ای است، اما یکی از حیاتی ترین ابزار در هواپیماها به شمار میرود که وظیفه مقدار گیری دقیق سرعت هوا را بر عهده دارد. این اطلاعات برای عملکرد ایمن هواپیما لازم است، چرا که تقریباً بر هر جنبه ای از کنترل پرواز تأثیر می گذارد. لوله پیتوت با مقدار گیری اختلاف فشار ناشی از حرکت رو به جلو هواپیما در هوا کار می نماید.

با این حال، در شرایط یخ زدگی شدید، این وسیله حیاتی می تواند به طور جزئی یا کامل یخ بزند. هنگامی که این اتفاق می افتد، لوله پیتوت دیگر نمی تواند داده های دقیق سرعت هوا را ارائه دهد، در عوض اطلاعات اشتباهی را به خلبانان می دهد.

در سناریوی سقوط Voepass ATR 72، بسیار احتمال دارد که لوله پیتوت یخ زده و منجر به نمایش اطلاعات نادرست به خلبانان گردد. بدون داده های قابل اعتماد سرعت هوا، خلبانان به طور مؤثری کور پرواز می کردند و قادر به مقدار گیری دقیق سرعت خود نسبت به هوا نبودند. به عنوان مثال، اگر لوله پیتوت به اشتباه نشان داده که هواپیما سریع تر از آنچه بوده پرواز می نموده است، خلبانان با این باور که سرعت مطمئنی دارند، احتمالاً قدرت موتور را کاهش داده یا دماغه را بالا برده اند؛ هر دو اقدامی که باعث کاهش سرعت هوا و افزایش خطر توقف می گردد.

در استال (واماندگی یا استال در هواپیما حالتی است که در آن نیروی برآر کمتر از نیروی وزن باشد)، بال ها دیگر نمی توانند نیروی بالابر ایجاد نمایند و باعث می گردد هواپیما به سرعت ارتفاع را از دست بدهد. اگر فوراً تشخیص داده نگردد و اصلاح نگردد، می تواند منجر به شرایط غیرقابل جبرانی گردد، به خصوص در ارتفاعات پایین که جای کمی برای خطا وجود دارد.

استال و چرخش بعدی: یک مارپیچ مرگبار

در یک استال اگر فوراً اصلاح نگردد، هواپیما می تواند وارد چرخش گردد. چرخش یک شرایط پیچیده و خطرناک در پرواز است که در آن هواپیما به شکل مارپیچی به سمت پایین می رود. خلبانان در کوشش برای جلوگیری از کاهش ارتفاع سریع و بازگرداندن هواپیما به شرایط پرواز پایدار، احتمالاً کنترل ها را عقب کشیده اند تا حالت دماغه هواپیما را افزایش دهند. در نهایت علیرغم کوشش های دیرهنگام خلبانان، این هواپیما سقوط کرد.

این حادثه غم انگیز به عنوان یادآوری آشکار از خطرات ناشی از یخ زدن شدید و اهمیت حیاتی ابزار دقیق است. شواهد فعلی قویاً نشان می دهد که یخ زدگی، که منجر به مسدود شدن لوله پیتوت شده، همراه با بارگیری سنگین مسافران و ارائه اطلاعات غلط، در نهایت منجر به سقوط Voepass ATR 72 شد. ای تی آر 72 یک هواپیمای دو موتوره توربوپراپ و کوتاه برد است که به وسیله شرکت هواپیماسازی فرانسوی-ایتالیایی آ. ت. آر فراوری می گردد.

منبع: eurasiantimes

58322