درباره ذخیره گاه زیست کره ارسباران چه می دانید؟ - آسمان تو

به گزارش خبرنگاران، برنامه حفاظتی یونسکو که با نام ذخیره گاه های زیست کره (Biosphere Reserve) شناخته می گردد، یکی از برنامه های راهبردی برای حفاظت از محیط زیست است. ایران دارای 13 ذخیره گاه زیست کره است که بخشی از منطقه ارسباران نیز یکی از این ذخیره گاه های زیست کره است.

ذخیره گاه زیست کره ارسباران در بالاترین عرض جغرافیایی ایران و در جنوب رود ارس قرار گرفته است که مرز شمالی ایران را با کشورهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان تشکیل می دهد و بخش مهمی از جنگل های ارسباران است که وسعت این ناحیه رویشی حدود 164 هزار هکتار در سال 1378 بر آورد شده است .

وجود قله های مرتفع که بیشتر آن ها ارتفاعی بیش از 2500 متر دارند با شیب بسیار تند و دره های عمیق ناشی از فعالیت های آتشفشانی و تکتونیک فعال، قرار داشتن در راستا حرکت جبهه های آب و هوایی مرطوب مدیترانه ای و سیبری باعث شده تا بارش های زمستانه به صورت برف در ارتفاعات انباشته گردد و در بهار و تابستان رودخانه های کوچک اما دائمی را تغذیه کند که بیشتر آن ها در جهت شمال به حرکت در آمده است و وارد رودخانه ارس می شوند.

تغذیه مناسب دامنه ها باعث پیدایش چشمه های فراوان شده است و محیط جنگلی و حیات وحش متنوع و چشم اندازهای بدیع از جمله ویژگی های طبیعت زیبای این ذخیره گاه است.

ارسباران با قرار دریافت در میان سه آتشفشان مهم آرارات ، سهند و سبلان به علت فعالیت های مکرر آن ها و تکتونیک فعال به صورت مجموعه ای در هم در آمده که قسمت عمده سنگ های آن را آهک ها و سنگ های آذرین تشکیل می دهند و توفیت و مارن و شیل و کنگلومرا نیز در آن دیده می شوند.

این مجموعه متعلق به دوران سوم زمین شناسی و بر اثر حرکات شدید کوهزایی آل پی به وجود آمده است و بازالت و تراکیت در آن فراوان دیده می گردد.

بارندگی نسبتا زیاد در این منطقه که بیشتر به صورت برف است و تبخیر کم آن باعث شده تا جویبارهای زیادی از کوهستان های مرتفع آن سرچشمه بگیرد و به وارد رودخانه ارس شوند. آب این رودها از کیفیت خوبی برخوردار است و برای شرب انسان و حیات وحش و کشاورزی هیچگونه محدودیتی ندارد.

ذخیره گاه زیست کره ارسباران از نظر ویژگی های فلورستیک، اکولوژیک، حیات وحش، میراث فرهنگی و زیبایی شناسی دارای مشخصه های ممتازی است و محل انحصاری رویش گونه های نادری از گیاهان در ایران است.

از نظر جغرافیای گیاهی ارسباران محل برخورد سه اقلیم مختلف خزری، قفقازی و مدیترانه ای است. تا به امروز 781 گونه گیاهی در منطقه شناسایی شده که تعدادی از این گونه ها منحصر به ارسباران است. انواع زیستگاه های ارسباران شامل مناطق کوهستانی با شیب های سنگی و صخره ای، دره ها، خاک های ماسه ای و مناطق جنگلی و مرتعی است.

از پستاندارانی که در این ذخیره گاه زیست کره زیست می نمایند می توان به خرس قهوه ای، گرگ، روباه معمولی، شغال، پلنگ، گربه لینکس، گربه جنگلی، سمور سنگی، گراز، خرگوش، کل و بز، تشی، خار پشت ارو پایی، مرال در اسارت و قوچ و میش ارمنی اشاره نمود همچنین تریتون تاجدار، وزغ سبز، قورباغه درختی، قورباغه مردابی، مارمولک چشم ماری و مار قیطانی از دیگر گونه های این منطقه هستند.

موقعیت جغرافیایی ذخیره گاه های زیست کره به صورتی است که در مرکز ذخیره گاه زیست کره، یک هسته مرکزی قرار گرفته است که از آن به شدت حفاظت می گردد. این بخش را هم ناحیه ای دیگر مانند سپری حفاظتی احاطه نموده است که به آن زون ضربه گیر(Buffer Zone) یا محدوده ضربه گیر گفته می گردد. در محدوده ضربه گیر، فعالیت های سنتی انسانی از جمله گردآوری گیاهان خوراکی و تهیه هیزم برای مصارف خانگی به دقت و زیر نظر کارشناسان انجام می گردد، علاوه بر این تعدادی تحقیقات غیر مخرب هم می تواند در این محدوده انجام گردد.

اطراف زون ضربه گیر، یک زون دیگر به نام زون ارتباطی(Transition Zone) وجود دارد که در این محدوده، برخی از انواع توسعه پایدار مانند کشاورزی در مقیاس کوچک انجام می گردد. علاوه بر این، در این محدوده امکان استخراج منابع طبیعی مانند الوار کنی انتخابی و تحقیقات تجربی نیز وجود دارد. این استراتژی کلی که در پیرامون هسته مرکزی، تعدادی زون های ضربه گیر و زون های انتقالی قرار داشته باشند به این لحاظ اهمیت دارد که مردم محلی را به پشتیبانی از اهداف مناطق حفاظت شده ترغیب می نماید.

در ناحیه بندی ذخیرهگاه زیستکره ارسباران هسته مرکزی شامل مناطق آنزا، دار آغزی، مکن، شاه حیدر، تازه کته، ونیق، شاه اوتران، رودخانه ارس است و مناطق تاتار و آینالو جزو مناطق سپر حفاظتی است.

در محدوده سپر حفاظتی و منطقه بینابینی ارسباران در مجموع 105 آبادی با مجموع 16500 نفر مستقر هستند. جاده مرزی بین ایران و آذربایجان از شمال ذخیره گاه می گذرد و یکی از بزرگترین معادن مس ایران در بالا دست این ذخیره گاه در محلی به نام سونگون واقع شده است.

بر اساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست از تهدیدات عمده ای که متوجه ذخیره گاه زیست کره ارسباران است می توان به چرای بی رویه دام، تبدیل اراضی جنگلی و مرتعی به کشتزار، قطع چوب درختان جنگلی اشاره نمود. همچنین با انجام فعالیت های معدن مس در منطقه سونگون خطرات زیست محیطی ناشی از آلوده شدن آب رودخانه ها به ترکیبات خطرناک به همراه مس وجود دارد و فعالیت های جاده سازی نیز تخریب هایی را در منطقه ارسباران به دنبال داشته است .

اننتهای پیغام