تپه گل فشان پیر گل؛ جاذبه ای برای جذب گردشگران در سیستان و بلوچستان - آسمان تو

گل فشان ها در 41 ساحل و 21 حاشیه دریا در دنیا پراکنده اند. بر اساس داده های زمین شناسی و ژئوفیزیک در 24 منطقه ساحلی گل فشان وجود دارد . تقریبا 1100 گل فشان در سواحل کم عمق فعالیت دارند. گل فشان ها اغلب در قاره های آسیا، اروپا و آمریکای شمالی و جنوبی مشاهده شده اند.

در قاره آسیا آذربایجان با 1700 گل فشان، بیشترین تعداد را دارد. از سایر گل فشان ها سایدوژ در اندونزی، گل فشان زینگ در چین، گل فشان اراکان کاست در میانمار، گل فشان های فعال کشور تایوان و گل فشان های جزیره ادامان را می توان نام برد. مهم ترین و معروف ترین گل فشان های اروپا عبارت اند از برکا در رومانی آپنین در ایتالیا.

گل فشان های ایران

در جنوب شرق ایران 20 گل فشان وجود دارد که پنج مورد آن ها بین بندر جاسک و میناب، 9 مورد بین چابهار و بندر جاسک و شش مورد دیگر هم بین چابهار و مرز ایران و پاکستان به ویژه شمال خلیج گواتر واقع شده اند. گل فشان های ایران بیشتر در جلگه ساحلی دریای عمان به خصوص بلوچستان جنوبی تمرکز دارند و بیشتر آن ها فعال بوده، اما فعالیت آن ها در فصول مختلف از سالی به سال دیگر تغییر پیدا می کند.

این پدیده به طور عمده در فصول مختلف سال به ویژه مواقع پرباران از جاذبه های نادر و دیدنی چابهار محسوب می شود. گل فشان ها در میان بومیان ساکن سیستان و بلوچستان به نام های مختلفی مشهور است. مردم منطقه گواتر، جلگه دشتیاری و شرق بلوچستان گل فشان را به لهجه محلی بوتن و اهالی چابهار، کهیر و زرآباد آن را گل پاشان و ناپک به معنای ناف زمین یا ناف دریا می نامند.

یکی از دیدنی های حیرت انگیز شهرستان چابهار کوه های گل فشان آن است که مهم ترین آن ها در نقطه ای نزدیک به کنارک به نام بندر تنگ واقع شده است. گل فشان واقع در تنگ یا بولوبولو در جنوب شرق ایران و در 95 کیلومتری غرب بندر کنارک و در دشت کهیر نرسیده به روستای تنگ در زمینی مسطح واقع است. این گل فشان دارای سه تپه کوچک بوده که یکی از آن ها شبیه آتشفشان و فعال است و بقیه آن ها نیز از چند سال پیش به صورت غیرفعال درآمده اند. در بلندای این تپه ها، دهانه هایی به قطر چند سانتی متر وجود دارد و از دهانه گل فشان فعال کنونی به طور متناوب گل خاکستری رنگ خارج شده و به سوی دامنه ها سرازیر می شود.

دوره تناوب این پدیده نادر و زیبا 10 تا 15 دقیقه است که این عمل با لرزش خاک همراه بوده و گاهی به هنگام خروج گل صدایی، همچون شلیک تفنگ از آن به گوش می رسد. کوه گل فشان بندر تنگ با ارتفاع تقریبی 100 متر و قطر قاعده کمی بیش از 100 متر در فاصله حدود 100 کیلومتری چابهار واقع شده است. اطراف این کوه را بیابانی وسیع فراگرفته که این بیابان نیز همچون خود کوه، نتیجه اتفاق های درون زمین است. در فاصله حدود 200 متری از کوه چاله ای به عمق حدود دو متر ایجاد شده که برای رسیدن به کوه باید وارد این چاله شد. به دلیل نزدیکی زیاد این منطقه به اقیانوس هند و همچنین شکل خاص پوسته زمین در این ناحیه، پوسته اقیانوس با شیب بسیار تندی در زیر این منطقه به داخل زمین فرو می رود که باعث به وجود آمدن فشارهای زیادی به پوسته زمین و خروج آب همراه با گل ولای می شود.

این عامل مهم ترین دلیل به وجود آمدن گل فشان ها و چشمه های آب معدنی فراوان در منطقه به شمار میرود. سرد بودن گل و عدم وجود بخار همراه آن، تاییدی بر صحت ادعای ذکر شده است.

چشمه گل فشان پیرگل؛ سیستان و بلوچستان

گل افشان پیرگل در 76 کیلومتری خاش با ارتفاع یک هزار و 653 متر بین حصار کوه های تفتان نمونه ای بی بدیل از آفرینش را در این منطقه به نمایش می گذارد. گستره ای 3 هکتاری پوشیده در لفافه گل های رس و مارن، بدون هیچ گیاه و سبزی در اطراف، منحصر و تک افتاده در نزدیکی ساحل دریای آزاد، منظره ای زیبا از عارضه جغرافیایی به نمایش گذاشته است. پیرگل نام گل افشان مشهور خاش است. خاک حاشیه اش که ترک برداشته و خشک و نیمه خشک، تکه تکه شده، با رنگی شبیه خاک کائولین (خاک زرد) جلایی زیبا به فضای بین کوه های سپیدپوش تفتان داده است. این جاذبه طبیعی در دنیا نظیر ندارد و برای تماشای این پدیده می توان از هر جای از دنیا جهانگرد جذب کرد. خاش که حاوی حیات وحش جذابی است، هنوز برای جذب جهانگرد شناسانده و سرمایه گذاری نشده است.

تعداد سوراخ های استخراج گل در پیرگل به 15 عدد می رسد که بلندترین آن بیش از بقیه از خود گل تراوش می کند. گل های ساحلی که با بالا و پایین رفتن آفتاب از دهانه های پیرگل بیرون می زند.

گل فشان ها در صنعت جهانگردی

گل فشان ها علاوه بر اینکه به عنوان پدیده های زمین شناسی مطرح هستند از نظر جهانگردی نیز حائز اهمیت هستند. صنعت جهانگردی که در سال های اخیر فعال شده به ویژه توجه به پدیده های زمین شناسی و شناخت بیشتر آن ها امروزه گرایشی از صنعت اکوتوریسم به شمار می آید. یکی از پدیده هایی که می توان به آن اشاره کرد، گل فشان است که از جنبه های مختلف نیز قابل توجه است. این پدیده با خروج مواد همراه با گاز از زمین که شکل های خاصی را به وجود می آورند، سبب جلب جهانگردان می شوند. به دلیل وجود چشمه آب معدنی در کنار آن مسئولان با استفاده از این موقعیت حمام هایی را احداث کرده اند. برخی از از جهانگردان ضمن بازدید از فعالیت گل فشان و به دلیل داشتن ویژگی های درمانی از تاسیسات تعبیه شده آنجا استفاده می کنند.

گل درمانی

گل درمانی از جمله مباحثی است که قدمتی دیرینه دارد و در چند دهه اخیر کم رنگ شده بود، ولی امروزه از جایگاه ویژه ای برخوردار است. امروزه در دنیا از گل آماده ای که از گل فشان ها بیرون می آید و محتوی تورب، گل های مواد نفتی، گوگرد و... است، استفاده های درمانی متنوعی می شود زیرا این گل ها دارای ترکیبات ارگانیک و غیرارگانیک بوده و با توجه به مطالعات تجربی که روی حیوانات مختلف اجرا شده، هیچ گونه ماده سمی در گل فشان ها مشاهده نشده و در عین حال اثبات شده است که در درمان بیماری هایی نظیر دردهای مفاصل و ستون فقرات، سفتی مفاصل، بیماری های عصبی، تنگی عروق و انقباض های عضلانی و بیماری های زنان و... بسیار سودمند هستند. روش های استفاده از آن بیشتر به صورت اماله، تزریق، استحمام، شست وشو، کمپرس گرم و... است.