نقش تشویق، در تربیت کودک - آسمان تو

بازخورد مثبت و تشویق بچه ها قوی ترین ابزاری است که والدین می توانند به وسیله آن عزت نفس بچه ها و رفتار خوب آنان را بهبود بخشند. فیدبک مثبت دادن، پاداش مناسبی برای رفتار خوب است. بازخورد مناسب و مثبت به معنای استفاده از تحسین و تشویق برای واداشتن بچه ها به تصمیم گیری ها و رفتارهای خوب می باشد. اغلب والدین استفاده از آن را فراموش می نمایند. اگر از بچه ها خود رفتار خوب انتظار دارید افزایش دادن آگاهی خود و استفاده از بازخوردهای مثبت لازم است.

شیوه استفاده از ابزار تشویق بچه ها

در صورت اتفاق افتادن یکی از دو حالت زیر، می توانید از ابزار بازخورد مثبت و تشویق کودک در تربیت او بهره ببرید:

1. افزایش رفتار مطلوب
2. کاهش رفتار نامطلوب

استفاده از این شیوه برای تقویت رفتار مطلوب کار راحتی است. چرا که می توانید صرفاً به دنبال رفتار مثبت شخص بگردید. وقتی رفتار مثبتی از کودک سرزد آن را تقویت کنید. وقتی کودکتان رفتار مطلوبی دارد به آن پاداش بدهید. این کار می تواند به وسیله تحسین یا تشویق، در آغوش کشیدن یا امتیاز دادن به او انجام گردد.

قسمت سخت آن پیدا کردن رفتار مطلوب است. ما اغلب در بچه ها خود به دنبال پیدا کردن بدرفتاری هستیم و رفتار خوب بچه ها را امری مسلم می دانیم. مبتکر باشید با تحسین رفتار مطلوب کودک خود، آن را تقویت کنید. انجام چنین کاری به تمرین احتیاج دارد. اگر استفاده از بازخورد مثبت را افزایش داده و تغییرات دیگری در شیوه های فرزندپروری خود ندهید باز هم یاری خواهد نمود تا بچه ها شما تصمیم گیری ها و رفتار بهتری داشته باشند.

جایگزین کردن رفتار نامطلوب با رفتار مطلوب

می توانید از بازخورد مثبت برای حذف یا تضعیف سوء رفتار فرزند خود استفاده بکنیم. این تکنیک نه برای بدرفتاری که جلوی چشم شما در حال اجرا شدن است بلکه در خصوص الگوهای گوناگون بدرفتاری بچه ها هم موثر است. برای استفاده از این تکنیک ابتدا بدرفتاری های کودک خود را تعیین کنید. بعد رفتار جایگزین را تعیین کنید. فرض کنید کودک 6 ساله شما با خواهر 4 ساله خود به دعوا و جر و بحث می پردازد. عکس این رفتار زمانی اتفاق می افتد که کودکتان به خوبی و خوشی و همکارانه با خواهر 4 ساله خود بازی می نماید. در این جور مواقع کودکتان را به خاطر این رفتار خوبش تحسین کنید و مثلا به او بگویید: می بینم که در کشیدن نقاشی به خواهر خود یاری می کنی، آفرین بر تو! خواهید دید که این رفتار جایگزین دعوا با یکدیگر خواهد شد. با استفاده از بازخورد مثبت برای تقویت رفتار کودک خواهید دید که سوءرفتار اصلی کودک کاهش خواهد یافت.

حتی بزرگسالان نیز به بازخورد مثبت احتیاج دارند. فیش حقوق نمونه ای از آن به حساب می آید. به عبارتی اگر حقوقی دریافت نکنید خودانگیختگی نمی تواند برای آوردن شما به سرکار کاری از پیش ببرد. طرز رفتار جامعه ما چنین است. هر قدر بچه ها زودتر این موضوع را یاد بگیرند بیشتر به نفعشان خواهد بود.

تقویت انگیزه درونی برای انجام رفتار درست

استفاده از بازخورد مثبت به کودکتان خود ارزشمندی را یاد می دهد. برای این منظور مثلاً به کودک خود بگویید: انتخاب درستی کردی چون می دانستی که درست است. سخت کوشی برای بچه ها جهت خوشنود سازی والدین خود کار درستی است و درست تر زمانی است که این کار را برای خودشان انجام می دهند.

• خوب: رفتارتان برایم، مطلوب بود.
• بهتر: آفرین باید به خودت، افتخار بکنی.

جمله دوم حس پیروزیت و خودارزشمندی را در کودک به وجود آورده و هدفش، افزایش عزت نفس در کودک شماست. هر وقت که می خواهید به کودک خود به خاطر رفتار مطلوب پاداش بدهید مثل پول توجیبی، اطمینان حاصل کنید که در آن لحظه طوری رفتار می کنید که باعث می گردد کودک شما در خصوص دریافت پول توجیبی درست، به تفکر می پردازد. مثلاً بگویید: در کار دسته جمعی که داشتید رفتارت بسیار خوب بود. این هم پول توجیبی که می خواستی. امیدوارم احساس خوبی در خصوص خودت، داشته باشی.

بچه ها مطابق انتظار شما عمل می نمایند

بچه ها طوری رفتار می نمایند که شما از آنها انتظار دارید. اگر به پسرتان بگویید که خیلی شلوغ می نماید، خیلی شلوغ خواهد نمود. و اگر به او بگویید که آفرین داری ساکت و آرام بازی می کنی، ساکت و آرام بازی خواهد نمود. وقتی تیشرتی به بچه می پوشانید که روی آن نوشته شده این بچه دردسرساز است در واقع دارید کودک خود را تشویق می کنید که خودش را دردسرساز تلقی بکند.

وقتی از کودک خود تعریف می کنید دقیق تر عمل کنید. سعی کنید در این جور مواقع رفتار کودک تان را تحسین کنید نه خود او را. مثلاً بگویید: اتاق تمیز و مرتب است، آفرین! به نظر می رسد خیلی کار کردی، امیدوارم به خودت افتخار بکنی اما هرگز به او نگویید: چون اتاقت را تمیز و مرتب کردی پس پسر خوبی هستی، چون این رفتار پیغام دوگانه ای دربردارد. آیا فرزند شما وقتی اتاقش را تمیز و مرتب نمی نماید فرزند بدی است؟ پس در خصوص استفاده از تشویق و تحسین سخاوت به خرج بدهید اما سعی کنید عاقلانه و هوشمندانه از آن استفاده بکنید. تحسین بیجا می تواند به اعتماد به نفس کاذب منجر گردد. پس اگر می بینید که کودکتان سخت کوشی ننموده است بی جهت او را به خاطر اینکار تحسین نکنید.

بازخورد مثبت با تشویق کردن کودک

بچه ها احتیاج به تشویق دارند. خصوصا بچه های که عزت نفس پایین دارند و یا بچه های که فاقد اراده و پشتکار هستند. تشویق:

• انگیزه آنها را تقویت می نماید.
• در پیروزیت های سخت به آنها یاری می نماید.
• به آنها یاری می نماید تا با ترس و استرس مقابله نموده و به حل آنها پرداخته و احساس آرامش نمایند.
• تشویق همچنین اعتماد، حمایت و باور کودک را به همراه دارد.

مثال هایی برای استفاده مناسب از تشویق

چگونه اعتماد خود را به فرزندمان نشان بدهیم:

• از رفتارت خوشم آمد.
• تو را می شناسم، مطمئن هستم می توانی آن را خوب انجام بدهی.
• مطمئنم می توانی خودت به تنهایی تصمیم بگیری اما اگر یاری لازم داشتی من حاضرم به شما یاری کنم.
• مایلم نظر تو را در خصوص ... بدانم.

چگونه اهمیت سخت کوشی را به فرزندمان نشان بدهیم:

• اگر همچنان به کارت ادامه بدهی، به احتمال زیاد پیروز خواهی شد.
• سخت کوشی همواره کار آسانی نیست اما ارزش آن را دارد.
• سخت کوشی پاداش در پی دارد.

چگونه نقاط قوت فرزندانمان را به آنها نشان بدهیم:

• به نظر می رسد در این کار خیلی سخت کوشی نموده ای.
• ببین که چقدر پیشرفت نموده ای.

چگونه به بچه هامان بیاموزیم که از اشتباهات خود درس بگیرید:

• می بینم که اشتباه نموده ای، چه کاری می توانی برای برطرف آن انجام بدهی؟
• اگر راضی نیستی، چه کاری می توانی انجام بدهی؟

چگونه مسئولیت پذیری را در بچه ها خود به وجود بیاوریم:

• بسته به میل شماست.
• اگر مایل باشی می توانی خود تصمیم بگیری.
• مطمئن هستم تصمیم خوبی خواهی گرفت.

روزی پوستری از یک کودک دیدم که ناامیدانه نوشته بود: وقتی اشتباه می کنم هیچ کسی آن را فراموش نمی نماید. وقتی کار خوبی انجام می دهم کسی به آن توجه نمی نماید. استفاده از بازخورد مثبت آسان است اما اغلب این موضوع را فراموش می کنیم. در تقویت رفتار مثبت بچه ها خود متعهد باشید.

منبع: چگونه با کودک خود رفتار کنیم؟ نوشته دکتر سال سیلور